Uran i radon w wodzie wodociągowej

Opublikowano 18 listopada 2022 Ostatnia aktualizacja 10/08/2023

Gdy myślimy o uranie, prawdopodobnie kojarzy nam się on z elektrowniami jądrowymi i radioaktywnością. I zapewne nie chcemy się do niego zbliżać. W tym artykule zbadamy, w jaki sposób uran dostaje się do wody pitnej, jaki może mieć wpływ na zdrowie i jak można uniknąć jego kontaktu z wodą.

Czym jest uran?

Uran jest słabo radioaktywnym, srebrzystym metalem występującym w skorupie ziemskiej. Występuje naturalnie w niewielkich ilościach (kilka cząstek na milion) w glebie, skałach i wodzie. Ze względu na swoją radioaktywność, uran może być wzbogacany i wykorzystywany w elektrowniach jądrowych i broni jądrowej. Wydobywa się go z minerałów zawierających uran, takich jak uraninit.

Chociaż jest to naturalny składnik skał i gleby, ze względu na działalność człowieka jesteśmy narażeni na wyższe poziomy uranu. Głównymi przyczynami, dla których uran trafia do środowiska, są wydobycie, spalanie węgla i nawozy fosforowe.

Ponieważ jest on wszechobecny w naszym środowisku, większość ludzi jest narażona na kontakt z pewną ilością uranu. Chociaż ilość uranu w powietrzu jest bardzo mała, może on zanieczyścić wodę i żywność.

Poziom narażenia zależy również od miejsca zamieszkania i pracy. Na wyższe stężenie uranu narażone są osoby pracujące w fabrykach nawozów fosforowych, mieszkające w pobliżu obiektów, w których przeprowadzano testy jądrowe (obecnie lub w przeszłości) oraz mieszkające lub pracujące w pobliżu elektrowni węglowych.

Innym źródłem narażenia na działanie uranu jest woda pitna.

W jaki sposób uran dostaje się do wody z kranu?

Źródła wód gruntowych mają ciągły kontakt ze skałami. Naturalne wietrzenie tych skał powoduje rozpuszczanie obecnego w nich uranu, który trafia do wody. Jeśli woda jest przechowywana w skalnych lub glebowych warstwach wodonośnych, część uranu obecnego w glebie i skałach zostaje wypłukana do wody i przepływa przez kran.

Źródła wody znajdujące się w pobliżu elektrowni jądrowych i obiektów wojskowych mogą być skażone radioaktywnymi substancjami chemicznymi, w tym uranem.

Źródła wody znajdujące się w pobliżu intensywnego rolnictwa mogą być zanieczyszczone spływami rolniczymi, takimi jak nawozy fosforowe zawierające uran. 

W Holandii (skąd pochodzi ZeroWater) 60% wody pitnej jest pozyskiwane z wód gruntowych, a pozostałe 40% z wód powierzchniowych.

Jak uran wpływa na zdrowie?

Chociaż uran jest najbardziej znany ze swojej radioaktywności, jego wykorzystanie w przemyśle jądrowym w bardzo niewielkim stopniu przyczynia się do jego obecności w środowisku. Według RIVM toksyczność chemiczna uranu jest bardziej szkodliwa niż jego potencjalny wpływ na środowisko poprzez radioaktywność

Połknięty uran jest eliminowany podczas trawienia. Wchłania się jedynie od 0,5 do 5% tego pierwiastka. Jednak te niewielkie ilości mogą ulegać bioakumulacji w organizmie, pozostając w tkance kostnej i powodując potencjalne problemy zdrowotne.

Uran jest nie tylko słabo radioaktywny, ale także jest metalem toksycznym. Oznacza to, że może wpływać na normalne funkcjonowanie nerek, mózgu, układu nerwowego, wątroby i serca. W testach na zwierzętach powoduje wady wrodzone i uszkadza układ odpornościowy.

Wytyczne UE dotyczące uranu w wodzie wodociągowej

Uran jest wymieniony w najnowszej europejskiej dyrektywie dotyczącej wody pitnej, ale dyrektywa ta nie określa obecnie żadnych limitów. Artykuł 25 stanowi, że:

  1. Do dnia 12 stycznia 2026 r. państwa członkowskie podejmą środki niezbędne do zapewnienia zgodności wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi z wartościami parametrycznymi określonymi w części B załącznika I dla bisfenolu A, chloranu, chlorynu, kwasów halooctowych, mikrocystyny-LR, PFAS ogółem, sumy PFAS i uranu.
  2. Do dnia 12 stycznia 2026 r. dostawcy wody nie są zobowiązani do monitorowania wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi zgodnie z art. 13 pod kątem parametrów wymienionych w ust. 1 niniejszego artykułu.

Oznacza to, że obecnie większość rządów europejskich przestrzega limitów określonych przez Światową Organizację Zdrowia: 30 mikrogramów (µg) na litr.

Wytyczne WHO dotyczące uranu w wodzie wodociągowej

W edycji wytycznych dotyczących jakości wody pitnej z 1998 r. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zaleciła, aby stężenie uranu w wodzie pitnej nie przekraczało 2 µg/l. Zalecenie to opierało się na tolerowanym dziennym spożyciu (TDI) wynoszącym 0,6 µg na kilogram dziennie (µg/kg/dzień). Dla przeciętnej osoby dorosłej ważącej 70 kg odpowiada to TDI wynoszącemu 42 µg uranu dziennie.

W 2011 roku WHO drastycznie zwiększyła dopuszczalną wartość uranu w wodzie pitnej do poziomu 30 µg/l, stwierdzając, że “nie ma dowodów na uszkodzenie nerek [u ludzi]”. Jednak decyzja ta spotkała się ze zdecydowaną krytyką ze strony niektórych naukowców, którzy twierdzą, że nowy limit może nie chronić osób z nadciśnieniem lub osteoporozą, wcześniej istniejącą chorobą nerek lub każdego, kto był narażony na długotrwałe działanie uranu.

Jaka ilość uranu jest bezpieczna?

In the 1998 edition of its Guidelines for Drinking-water Quality, the World Health Organization (WHO) recommended that uranium in drinking water should not exceed 2 µg/l. This recommendation was based on a tolerable daily intake (TDI) of 0.6 micrograms per kilogram (µg/kg). For an average adult weighing 70kg, this equates to a TDI of 42 µg of uranium per day.

In 2011, the WHO increased the limit value of uranium in drinking water to 30 µg/l, stating that there was “no evidence of renal damage [in humans]”. However, this decision has come under fire from some scientists who state that the new limit may fail to protect people with hypertension or osteoporosis, pre-existing kidney disease, or anyone who has been exposed to uranium long-term.

Uran w wodzie wodociągowej w Holandii

W 2014 r. holenderski Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego i Środowiska (RIVM) zaproponował dwie dopuszczalne wartości dla uranu w wodzie:

  • AA-EQS (średnioroczna norma jakości środowiska – norma ta powinna chronić ekosystem przed skutkami długotrwałego narażenia) wynosząca 0,5 mikrograma na litr (µg/l).
  • A MAC-EQS (najwyższe dopuszczalne stężenie – środowiskowa norma jakości – norma ta chroni ekosystemy wodne przed skutkami wynikającymi z krótkotrwałego narażenia lub skoków stężenia) 8,9 (µg/l).

Uran jest wymieniony jako szczególne zanieczyszczenie w holenderskim dekrecie dotyczącym Ramowej Dyrektywy Wodnej, ponieważ jest regularnie wykrywany w wodach powierzchniowych w Holandii, w stężeniach przekraczających obecną normę AA-EQS.

Czym jest radon?

Tam, gdzie jest uran, jest i radon. W miarę rozpadu uran zamienia się w radon – radioaktywny, bezbarwny, bezwonny i pozbawiony smaku gaz. Gaz ten rozpuszcza się w wodzie, dlatego trafia do wody pitnej. Według WHO standardowe uzdatnianie, przechowywanie i dystrybucja wody zazwyczaj zmniejszają stężenie radonu. Poziomy radonu w wodach powierzchniowych są zazwyczaj niższe niż w wodach gruntowych, ponieważ gaz jest uwalniany do atmosfery.

Nie ma wytycznych WHO dotyczących radonu w wodzie, ponieważ uważa się, że bardziej odpowiedni jest pomiar radonu w powietrzu w pomieszczeniach niż w wodzie pitnej. Przyjmuje się, że radon z wody pitnej w bardzo niewielkim stopniu przyczynia się do zwiększenia ilości radonu w powietrzu w pomieszczeniach – większość radonu pochodzi ze skał i gleby znajdujących się pod budynkiem.

Radon w wodzie jest mierzony w bekerelach (Bq), co wskazuje na radioaktywność pierwiastka. Radioaktywność odnosi się do ilości promieniowania jonizującego uwalnianego, gdy pierwiastek (taki jak uran lub radon) spontanicznie emituje energię w wyniku rozpadu radioaktywnego (lub rozpadu) niestabilnego atomu. Radioaktywność jest również terminem używanym do opisania szybkości, z jaką materiał radioaktywny emituje promieniowanie lub liczby atomów w materiale rozpadających się w danym okresie. Jednostką używaną do pomiaru radioaktywności jest bekerel (Bq). 1Bq oznacza szybkość rozpadu radioaktywnego równą 1 rozpadowi na sekundę

Mimo że uran jest radioaktywny, WHO bierze pod uwagę jego toksyczność chemiczną. W związku z tym jest on mierzony w mikrogramach na litr, a nie w Bq na litr. Radon jest uważany za toksyczny ze względu na swoje właściwości radioaktywne i jako taki jest mierzony w Bq.

Wytyczne WHO dla radonu w wodzie pitnej wynoszą 100 Bq na litr.

W Europie poziom radonu jest regulowany dyrektywą Rady w sprawie ochrony zdrowia ludności w odniesieniu do substancji promieniotwórczych w wodzie przeznaczonej do spożycia przez ludzi i również wynosi 100 Bq na litr.

Przepisy stanowią, że “poziom ustalony przez państwo członkowskie może być wyższy niż 100 Bq/l, ale nie może przekraczać 1 000 Bq/l. W celu uproszczenia przepisów krajowych państwa członkowskie mogą dostosować “wartość parametryczną do tego poziomu”. 

Niektóre kraje europejskie zdecydowały się to zrobić. W Irlandii, Portugalii i Hiszpanii poziom ten wynosi 500 Bq na litr. W Finlandii jest to wartość 1 000 Bq na litr.

Jak radon wpływa na zdrowie?

Wdychany radon uszkadza płuca i jest łączony z występowaniem rakiem płuc raka płuc. WHO szacuje, że od 3 do 14% przypadków raka płuc jest spowodowanych działaniem radonu.

Jak usunąć uran z wody wodociągowej

Jeśli chcesz pozbyć się uranu z wody z kranu, a także zmniejszyć narażenie na radon pochodzący z wody pitnej, ważne jest, aby używać filtra, który pozwala usunąć ten metal ciężki.

5-stopniowe filtry ZeroWater® zawierają materiały powszechnie stosowane w przemyśle do eliminacji uranu.

ZeroWater usuwa uran i inne zanieczyszczenia z wody wodociągowej

ZeroWater to jedyny filtr, który usuwa 99% uranu, glifosatu, ołowiu, PFAS, miedzi, kamienia i nie tylko! Zajrzyj do naszego sklepu internetowego i zacznij oczyszczać swoją wodę już dziś.